Σ’ ένα οπτικό μέσο, όπως αυτό των κόμικς, η εικόνα παίζει καθοριστικό ρόλο. Σ’ ένα πρώτο επίπεδο, η αισθητική του σχεδίου αποτελεί συχνά καθοριστικό κριτήριο για την ανάγνωση μιας ιστορίας, αν και μπορεί να αποδειχθεί αποπροσανατολιστική. Για παράδειγμα, το σχέδιο του Eddie Campbell στο From Hell εύκολα μπορεί να χαρακτηρισθεί άγαρμπο, πρόχειρο και ακατανόητο. Ωστόσο, είναι αυτά ακριβώς τα στοιχεία που συμβάλλουν στη δημιουργία της ατμόσφαιρας της ιστορίας, κάτι που δύσκολα θα είχε επιτευχθεί με ένα “αντικειμενικά” άρτιο σχέδιο. Σ’ ένα λιγότερο προφανές, αλλά εξίσου σημαντικό επίπεδο, το οποίο μάλιστα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό παρά μόνο κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης μιας ιστορίας, το σχέδιο μπορεί με τους κατάλληλους χειρισμούς να συμβάλλει στη δημιουργία μιας ξεχωριστής αναγνωστικής εμπειρίας. Μια τέτοια περίπτωση είναι και το Hedra του Jesse Lonergan, μια διαστημική περιπέτεια μόλις 48 σελίδων.
Η λιτή και απέριττη ιστορία τοποθετείται σ’ έναν κόσμο κατεστραμμένο από πυρηνικά, όπου η μόνη λύση για την επιβίωση είναι η αναζήτηση ζωής σε άλλους πλανήτες. Για να επιτευχθεί αυτό, μια νεαρή αστροναύτης αρχίζει το μοναχικό ταξίδι της εξερεύνησης, καταλήγοντας σε έναν πλανήτη με μικροσκοπικά, αλλά ετοιμοπόλεμα πλασματάκια. Είναι αυτή ακριβώς η απλότητα του σεναρίου, η απουσία περίπλοκων χαρακτήρων και απαιτητικών νοημάτων που επιτρέπει στον Lonnergan να αφηγηθεί την ιστορία του με τόσο έντονο πειραματισμό, χωρίζοντας αρχικά τις σελίδες σε 35 πάνελ. Τούτη η επιλογή σαφώς δεν είναι αυτόματα πρωτοποριακή, αφού η χρήση του κανάβου είναι αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο (βλ. Watchmen), ενώ αρκετά συχνά μπορεί να αποβεί αρκούντως περιοριστική. Ωστόσο, στα χέρια του Lonergan καταλήγει αποστομωτικά ριζοσπαστική.
Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της αφήγησης και εκείνο το οποίο θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε στη συνέχεια είναι ο τρόπος με τον οποίον αξιοποιούνται τα βασικά εργαλεία του μέσου προκειμένου να επικοινωνηθούν όχι μόνο απαραίτητα στοιχεία της ιστορίας, όπως τα συναισθήματα των χαρακτήρων ή η δράση, αλλά και ο χρόνος και ο χώρος, προσφέροντας στους αναγνώστες μια σπάνια εμπειρία.
Ωστόσο, αυτό που προσωπικά βρήκα ακόμα πιο εντυπωσιακό στην οπτική αφήγηση, δεν είναι τόσο η επικοινωνία των συναισθημάτων των χαρακτήρων ή η απλή κατανοητή απεικόνιση των γεγονότων, όσο η ικανότητα που προσφέρει στους αναγνώστες ο Lonergan να αντιλαμβάνονται πλήρως το χρόνο και τον χώρο στους οποίους διαδραματίζονται τα γεγονότα.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της πρωταγωνίστριας, μια άγνωστη φιγούρα κινείται γύρω από το διαστημόπλοιο της. Τελικά, και οι δύο θα προσγειωθούν στον ίδιο πλανήτη, αλλά σε διαφορετικά σημεία του, οπότε ο Lonergan απεικονίζει αυτό το γεγονός έτσι:
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, αξίζει να σταθούμε και στη χρήση του χρώματος και στον τρόπο με τον οποίον βοηθάει στην ομαλή αφηγηματική ροή. Αν κάποιος επιχειρήσει να διαβάσει τα συγκεκριμένα πάνελ με τη συνηθισμένη λογική, δηλαδή από αριστερά προς δεξιά και από πάνω προς τα κάτω, δεν θα βγάλει κανένα νόημα. Προκειμένου, λοιπόν, να αποφευχθεί το χάος που προκαλούν τα αμέτρητα μικροσκοπικά πάνελ, ο Lonergan χρησιμοποιεί το χρώμα για να σπάσει τη σελίδα στα δύο. Από την αριστερή πλευρά, έχουμε τα πάνελ στα οποία κυριαρχεί το μπλέ, τα οποία μας πληροφορούν για την επικείμενη προσγείωση του διαστημοπλοίου και της φιγούρας, και από την άλλη εκείνα στα οποία κυρίαρχο χρώμα είναι το κίτρινο, τα οποία απεικονίζουν τις προσγειώσεις.
Ακόμα πιο εντυπωσιακό αφηγηματικά είναι το κυνηγητό που λαμβάνει χώρα λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια του οποίου η πρωταγωνίστρια καλείται να βουτήξει σε μια μακρόστενη τρύπα (Εικ. 2), κάτι που σε ένα τυπικό κόμικ θα είχε απεικονισθεί οριζόντια, δηλαδή με το ένα πάνελ δίπλα στο άλλο. Εδώ, όμως, ο Lonergan τοποθετεί το ένα πάνελ κάτω από το άλλο, “υποχρεώνοντας” το μάτι να ακολουθήσει την πτωτική πορεία της πρωταγωνίστριας, μεταφέροντας αποτελεσματικότητα όλη την ένταση στους αναγνώστες, οι οποίοι πλέον είναι λες και βουτάνε και εκείνοι στο κενό. Αυτή η προσέγγιση, ο τρόπος με τον οποίον ο Lonergan ζωντανεύει το χώρο μέσα στον οποίον κινούνται οι χαρακτήρες του είναι πραγματικά εντυπωσιακός και διάχυτος σε όλο το κόμικ και κυρίως στη σελίδα, όπου ανήκει και το παράδειγμα, στο οποίο μόλις αναφερθήκαμε.
Επιστρέφοντας στην αρχή του κόμικ, αξίζει να σταθούμε σε μια ακόμα ενδιαφέρουσα σελίδα που απεικονίζει τη στιγμή που η πρωταγωνίστρια επιλέγεται με κλήρωση ανάμεσα σε ένα αρκετά μεγάλο πλήθος. Το ενδιαφέρον εδώ εντοπίζεται σε δύο σημεία. Αφενός στη διαφοροποίηση του σχήματος των πάνελ, ώστε να προοικονομηθεί η επιλογή της πρωταγωνίστριας ως της τυχερής που θα πιλοτάρει το διαστημόπλοιο και αφετέρου στον τρόπο με τον οποίον ανατρέπεται η τυπική, γραμμική αφήγηση των πάνελ για την οποία αναφερθήκαμε άλλωστε και νωρίτερα.
Τα κυκλικά πάνελ προικονομούν το αποτέλεσμα της κλήρωσης, εστιάζοντας στο άτομο που θα κληθεί να πιλοτάρει το διαστημόπλοιο.
Το πλήθος κοιτάζει προς το διαστημόπλοιο που μόλις εκτοξεύθηκε και τα βλέμματα τους διαπερνούν τα προηγούμενα πάνελ. Παρόν και πρόσφατο παρελθόν μπλέκονται αρμονικά στην ίδια σελίδα.
Σίγουρα, η πλοκή του Hedra δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας. Ωστόσο, πίσω από τη γνώριμη πλοκή του κρύβεται μια ενθουσιώδης οπτική αφήγηση που όμοια της είχα καιρό να δω και η οποία εκμεταλλεύεται με τον καλύτερο τρόπο τις δυνατότητες του μέσου. Δίχως αμφιβολία μια από τις πιο ενδιαφέρουσες κυκλοφορίες της χρονιάς.
