Ο θάνατος πάντα επηρέαζε την τέχνη και η περιφρόνηση του θανάτου ειδικά φαίνεται να έχει μεγάλη απήχηση στην 7η τέχνη. Βρικόλακες, μούμιες και φυσικά τα αγαπημένα μας ζόμπι. Οι νεκροζώντανοι που αρνούνται να ξαναπεθάνουν δίνουν εδώ και πολλές δεκαετίες έμπνευση για περιπέτειες τρόμου, αγωνίας ακόμα και κωμωδίας πολύ συχνά. Η μυθολογία των ζόμπι αρχικά ήταν συνδεδεμένη με το βουντού καθώς μάγοι μπορούσαν να χειρίζονται νεκρά σώματα, τα οποία δεν είχαν πλέον δική τους συνείδηση αλλά υπάκουαν στη βούληση του μάγου. Στο σινεμά έκαναν το ντεμπούτο τους το 1932 με την ταινία «White Zombie» του Victor Halperin αλλά η πραγματική αναγνώριση ήρθε πολύ αργότερα, το 1968 με τη «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» του George A. Romero. Έκτοτε τα αγαπημένα μας νεκροζώντανα πλάσματα δεν έχουν πάψει να μας τρομάζουν, να μας διασκεδάζουν και να μας συγκινούν μέσα από ταινίες, video games και κόμιξ.
Με αφορμή, λοιπόν, την κυκλοφορία της νέας ζομπο-ταινίας του Zack Snyder, «Army of the Dead», σας παρουσιάζουμε μια σύντομη λίστα ταινιών που ενώ έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς την παρουσία των ζόμπι, υιοθετούν ένα εύρος διαφορετικών κινηματογραφικών και θεματικών προσεγγίσεων.
Η κλασική – The Night of the Living Dead (1968)
Φυσικά η «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» του George A. Romero δεν θα μπορούσε να λείπει από ένα αφιέρωμα για ζόμπι. Ποιός θα περίμενε πως μια ανεξάρτητη παραγωγή με ελάχιστο προϋπολογισμό θα κατάφερνε να αναβαθμίσει τα ακίνδυνα, σχεδόν κωμικά μέχρι τότε ζόμπι που συνδέονταν με τελετές βουντού σε κεντρικό κακό της ταινίας; Η πλοκή λιτή – μια ετερόκλητη παρέα μαζεύεται σε νεοκλασικό δίπλα στο νεκροταφείο και καταλήγει να προσπαθεί να επιβιώσει από τους νεκρούς που ξαναζωντάνεψαν με κανιβαλιστικές διαθέσεις. Η ταινία όχι μόνο κατάφερε να εισάγει μια νέα απειλή που μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα γινόταν αναπόσπαστο και κλασικό κομμάτι των ταινιών τρόμου, αλλά αναδιαμόρφωσε και το σκηνικό του τρόμου γενικότερα με τους γρήγορους ρυθμούς και τις γκροτέσκ εικόνες. Πέρα από την κλασική της αξία, όμως, είναι ιδιαίτερα απολαυστική, κρατώντας ιδανικές ισορροπίες μεταξύ κάλτ και κλασικού
Η ιταλική – Zombi 2
Βασισμένη σε ένα σενάριο του Dardano Sacchetti που προοριζόταν για συνέχεια του «Dawn of the Dead» του George Romero, η ταινία του θρυλικού Lucio Fulci ακολουθεί μια νεαρή γυναίκα, η οποία αναζητά τα ίχνη του χαμένου επιστήμονα πατέρα της σε ένα νησί της Καραϊβικής. Προφανώς, το νησί θα είναι καταραμένο και γεμάτο από ζόμπι, δίνοντας την ευκαιρία στον Ιταλό μετρ του τρόμου να ξεδιπλώσει τις σκηνοθετικές του αρετές και να προσφέρει στο πεινασμένο κοινό του τις απαραίτητες σκηνές φρίκης, κερδίζοντας παράλληλα και μια θέση στη λίστα των «video nasties». Η αρχική καταγωγή των ζόμπι από τα βουντού και η προσέγγιση του Romero μπλέκονται με την παράνοια που κουβαλούσε ένας σκηνοθέτης σαν τον Fulci και το αποτέλεσμα κερδίζει επάξια τη στάμπα του κλασικού.
Η καλτ κωμωδία – Return of the Living Dead a.k.a Τα ζόμπι δεν είναι χορτοφάγα (1985)
Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την κυκλοφορία της «Νύχτας των ζωντανών νεκρών» βρισκόμαστε πλέον βαθιά στα ‘80s και τα ζόμπι έχουν περάσει στη συλλογική συνείδηση. Έχει έρθει, λοιπόν, η ώρα για μια νέα προσέγγιση, η οποία θα ξεκινήσει από τον John A. Russo, τον συν-σεναριογράφο της «Νύχτας των ζωντανών νεκρών», που επιθυμούσε μια διαφορετική προσέγγιση από αυτή που ήθελε ο Romero. Έτσι με τον Dan O’Branon στο τιμόνι της σκηνοθεσίας και κάποιες αλλαγές στο σενάριο έφτασε στις οθόνες μας το «The Return of the Living dead» με φανερά κωμική διάθεση. Εδώ, τα ζόμπι εμφανίζονται αρκετά διαφορετικά αρχικά αντί για ανθρώπινη σάρκα προτιμούν τους εγκεφάλους, από εκεί προέκυψε κ η ατάκα “Braiiins”, είναι πολύ πιο γρήγορα και εύστροφα, μπορούν να μιλάνε κανονικά και το πιο σημαντικό είναι οι πιο απέθαντα απέθαντοι που έχουν υπάρξει ποτέ, με κωμικά αποτελέσματα. Η κατάλληλη ταινία για να βυθιστείς σε ωκεανούς 80s καλτ αισθητικής με punk ρυθμούς να πλαισιώνουν τις σκηνές δράσεις και μια σπουδή στον ψυχολογικό κόσμο των ζόμπι.
Η πιο gore – Dead Alive a.k.a Braindead (1992)
Είμαστε πλέον στα ‘90s και τα ζόμπι συνεχίζουν τη λαμπρή πορεία τους. Τώρα τα ηνία αναλαμβάνει ο Peter Jackson, ο οποίος πριν σκηνοθετήσει την τριλογία «Lord of the Rings» μας άφησε παρακαταθήκη δύο καλτ διαμαντάκια. Στην ταινία «Dead Alive», o Lionel ζει με τη μητέρα και είναι αρκετά προσκολλημένος σε αυτήν. Η αγάπη του για εκείνη, όμως, θα δοκιμαστεί όταν την δαγκώσει μια μαϊμού-αρουραίος και την μετατρέψει σε νεκροζώντανη, με αποτέλεσμα να αρχίσει να τρώει τους γείτονες. Αν και οι ζομπο-ταινίες είναι συχνά αιματοβαμμένες, η ταινία μας εισάγει για τα καλά σε gore μονοπάτια με τον Peter Jackson να μας προσφέρει απλόχερα μια από τις πιο αιματηρές ταινίες όλων των εποχών, διατηρώντας ακόμα το ρεκόρ για την ταινία στην οποία σπαταλήθηκαν οι μεγαλύτερες ποσότητες ψεύτικου αίματος. Κωμωδία για γερά στομάχια!
H «ρεαλιστική» – 28 Days Later… (2002)
Έντονα επηρεασμένος από τις ταινίες του Romero, αλλά και το βιντεοπαιχνίδι «Resident Evil» ο Alex Garland (Ex Machina, Devs) έγραψε το σενάριο της ταινίας που σε συνδυασμό με την σκηνοθεσία του Danny Boyle έμελλε να καθορίσει το είδος για την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Εδώ, τα ζόμπι ναι μεν είναι απειλητικά, αλλά δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Το κέντρο βάρους πέφτει στις αντιδράσεις των ανθρώπων και στις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους προκειμένου να επιβιώσουν και να διατηρήσουν οτιδήποτε μπορούν από την μέχρι τότε κανονικότητα τους. Αναμενόμενα, λοιπόν, η ταινία εστιάζει στις φρικαλεότητες που προκύπτουν υπό ακραίες συνθήκες. Η σκηνοθεσία του Boyle εντείνει την αίσθηση ρεαλισμού που δημιουργεί η χρήση κάμερας χαμηλής ποιότητας με τον διευθυντή φωτογραφίας να δηλώνει επηρεασμένος από τις διδαχές του Δόγματος 95. Οι έρημοι, άλλοτε πολυσύχναστοι δρόμοι του Λονδίνου αντηχούν διαφορετικά στις νέες συνθήκες που επέβαλλε ο κορωνοιός προσφέροντας επιπλέον διαχρονική αξία σε μια ταινία που είχε ήδη καθιερωθεί ως κλασική.
Η οικογενειακή – Paranorman (2012)
Μέσα στα χρόνια, έχουμε δει πολλά διαφορετική είδη να μπλέκονται με τα ζόμπι, αλλά σπάνια μια ταινία επιλέγει να τα αξιοποιήσει σε ένα stop-motion που απευθύνεται σε όλη την οικογένεια. Αν και παράδοξος συνδυασμός, λοιπόν, το αποτέλεσμα λειτουργεί, διότι η σταθερά ποιοτική εταιρία παραγωγής Laika καταφέρνει να διατηρήσει τις κατάλληλες ισορροπίες, ώστε να μην υπονομεύεται η απειλητική ατμόσφαιρα για χάρη της θέασης από μικρότερες ηλικίες. Παράλληλα, το σενάριο προσπαθεί να δώσει κοινωνικοπολιτικό βάθος, ακολουθώντας τα χνάρια του Romero, καταφέρνοντας τελικά να μετατρέψει τα ζόμπι σε κάτι παραπάνω από απλά τέρατα.
Η κλειστοφοβική – Train to Busan (2016)
Θα μπορούσαμε να το περιγράψουμε και ως το «Snowpiercer με ζόμπι», ωστόσο η ταινία του Yeon Sang-ho έχει αρκετές αρετές, ώστε να μπορεί να στέκεται μόνη της, χωρίς την αναφορά σε άλλες σπουδαίες ταινίες κορεατών δημιουργών προκειμένου να αποδείξει την αξία της. Έντονα κλειστοφοβική, με εντυπωσιακές σκηνές δράσης και χαρακτήρες με δική τους ταυτότητα, το «Train to Busan» αποδείχθηκε μια ευχάριστη έκπληξη που παρά τις μπόλικες δόσεις αίματος και βίας δεν ξεχνά ποτέ πως στον πυρήνα του πρόκειται εστιάζει στη σχέση ενός εργασιομανή πατέρα με την κόρη του.
Η μουσικοχορευτική – Anna and the Apocalypse (2017)
Μόλις μερικές παραγράφους νωρίτερα γράφαμε πόσο σπάνια είναι μια animated ταινία για ζόμπι, αλλά ας είμαστε ειλικρινής – ακόμα σπανιότερο είναι ένα μιούζικαλ με ζόμπι, ένα κενό που έμελλε να καλύψει το «Anna and The Apocalypse». Χωρίς ιδιαίτερες κινηματογραφικές αξιώσεις ή πραγματικά τρομακτικές σεκάνς, αποτελεί μια ένοχη απόλαυση που ανοίγει την όρεξη για περισσότερες μουσικοχορευτικές περιπέτειες με ζόμπι.
Η ερωτική επιστολή στο σινεμά – One Cut of the Dead (2018)
Αν και η φύση της ταινίας είναι τέτοια ώστε και μικρότερη πληροφορία να απειλεί να αποκαλύψει τις εκπλήξεις που επιφυλάσσει τούτη η παλαβή δημιουργία, θα περιοριστούμε λέγοντας πως η ταινία του Shinichiro Ueda μοιάζει με ελάχιστα πράγματα που έχετε δει. Αν και κινείται στο χώρο της κωμωδίας τρόμου, οπότε αναπόδραστα έρχονται στο μυαλό ταινίες σαν το «Shaun of the Dead», στην πραγματικότητα αποτελεί μια μοναδική περίπτωση, αξιοθαύμαστης εφευρετικότητας και καλλιτεχνικής φιλοδοξίας που θα μπορούσε να φιγουράρει ως φαβορί σε μεγάλα φεστιβάλ, αν δεν υπηρετούσε με πάθος το διαρκώς υποτιμημένο είδος τρόμου. Αυτοναναφορικό λόγω αγνής αγάπης και σεβασμού στην καλλιτεχνική δημιουργία και όχι με σκοπό την κατάκτηση βραβείων, πρόκειται για ένα διαμάντι – ωδή στο σινεμά χαμηλού προϋπολογισμού και στο αστείρευτο μεράκι που δεν λέει να κοπάσει παρά τις αμέτρητες δυσκολίες.