Πονάς, σαν βλέπεις τον άνθρωπο που αγαπάς όσο τίποτε στον κόσμο να ασφυκτιά από μια θλίψη που βρίσκεται πέρα από εσένα. Πονάς, σαν αντιληφθείς πως δεν μπορείς να τον απαλλάξεις από το αφόρητο σκοτάδι των σκέψεών του. Θέλεις να τον βοηθήσεις, να τον κάνεις να γελάσει, να του εκμαιεύσεις, πλαγίως έστω, όσα τον ταλαιπωρούν, κι ύστερα να τα κλωτσήσεις μακριά. Μα, όταν είσαι παιδί, οι μεγάλοι φροντίζουν να φορούν προσωπεία ευτυχίας, επιθυμώντας να επιβραδύνουν, όσο μπορούν, τη γνωριμία σου με τη δυστυχία. Χρόνια αργότερα, ίσως αναγνωρίσεις τα σημάδια της θλίψης, που οι μεγάλοι τόσο επιμελώς σου κρύβανε. Μα, είναι πια αργά.
Το Aftersun της Charlotte Wells πραγματεύεται ανεπιτήδευτα τις ποικίλες διακυμάνσεις της σχέσης ενός 10χρονου κοριτσιού, της Sophie, με τον πρόσφατα διαζευγμένο πατέρα της, Calum, κατά τη διάρκεια κάποιων καλοκαιρινών τους διακοπών στην Τουρκία. Η Sophie του σήμερα ανατρέχει στη συγκεχυμένη αυτή ανάμνηση του χθες, τη φαινομενικά χαρούμενη κι ανέμελη, αναζητώντας, απεγνωσμένα, καταφεύγοντας στις βιντεοκασέτες με τις οποίες κατέγραφαν το ταξίδι τους, την αιτία που, ύστερα από τότε, τα ίχνη του πατέρα της χάθηκαν στη λήθη.
Η ταινία αποτελεί ανθολογία σκόρπιων αναμνήσεων, διαλόγων και στιγμών, αποτυπωμένων είτε αυτούσια, είτε μέσα από μία βιντεοκάμερα, που σηματοδοτεί την εξέλιξη της σχέσης των δύο χαρακτήρων, από την αρχή της, με την άφιξη στο ξενοδοχείο των διακοπών τους, μέχρι και το ανεπαίσθητο, μα τραυματικό συνάμα, τέλος, στον ψυχρό διάδρομο ενός αεροδρομίου, όπου και η κόρη αποχωρίζεται τον πατέρα της. Οι αναμνήσεις αυτές, παρουσιάζονται ως ξέγνοιαστες, ευτυχισμένες. Οι βουτιές στην πισίνα, τα απογεύματα στην παραλία, οι εκδρομές στη φύση της Ανατολής, αποπνέουν συναισθήματα γεμάτα φως και ήλιο. Όμως, τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται. Ο Calum δεν είναι ειλικρινής απέναντι στη Sophie. Κάτι τον απασχολεί, τον βαραίνει ανυπόφορα, και προσπαθεί να μην το φανερώσει στο παιδί του. Κι έτσι, η ταινία οδηγείται σε ένα βαθύτερο επίπεδο: εκείνο «μετά» τον ήλιο, της υπόκωφης συννεφιάς, της ανείπωτης δυστυχίας. Ο θεατής καθίσταται παντογνώστης παρατηρητής, καθώς αντιλαμβάνεται πράγματα που στη Sophie διαφεύγουν. Δεν είναι λίγες οι σκηνές που φανερώνουν πως ο Calum υποφέρει. Τις στιγμές που μένει μόνος, κλαίει με βίαιους λυγμούς, μεθά μέχρι να πάψει να ελέγχει τον εαυτό του, σκαρφαλώνει επικίνδυνα στα κάγκελα του μπαλκονιού. Όμως, όταν η Sophie επανέρχεται στο προσκήνιο, εκείνος υποκρίνεται πως όλα είναι εντάξει. Η κόρη του ωστόσο, με την εξαιρετική αντιληπτική της ικανότητα, διακρίνει τη θλίψη του, αν και γνωρίζει πως αδυνατεί να τον βοηθήσει, γιατί ποτέ δεν της ανοίχτηκε. «Μοιάζεις 131 χρονών», παρατηρεί κωμικά, «τουλάχιστον, ακόμα και αν είμαστε μακριά ο ένας απ’ τον άλλον, κοιτάζουμε τον ίδιο ουρανό», ψιθυρίζει, αποδεχόμενη υποσυνείδητα πως τον χάνει, πως ξεγλιστρά μες από τα δάχτυλά της. Πως ποτέ δεν υπήρξε ολότελα δικός της.
Το φιλμ (συνοδευόμενο από έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία της σκηνοθέτιδας) συνιστά μια αριστουργηματική, ειλικρινή και ρεαλιστική προσέγγιση των ανθρώπινων σχέσεων. Των όσων φανερώνουμε ο ένας στον άλλον, μα κι εκείνων που κρατάμε κρυφά, ενδόμυχα στις ψυχές μας. Του γεγονότος πως ποτέ δε θα γνωρίσουμε κάποιον άνθρωπο απόλυτα, ακόμα κι αν πρόκειται για τον γονιό μας (ιδίως αν πρόκειται για τον γονιό μας), διότι, ως όντα, τείνουμε να εξωτερικεύουμε κατά κύριο λόγο τις χαρούμενες πτυχές του εαυτού μας, φοβούμενοι να βαρύνουμε όσους μας αγαπούν με έγνοιες και προβλήματα δικά μας.
Με απόλυτη απλότητα, μες από την ανάλαφρη ματιά ενός μικρού κοριτσιού, το Aftersun πραγματεύεται την περιπλοκότητα και τις δυσκολίες του να είσαι γονιός. Πράγματι, ο Calum καταβάλλει προσπάθειες να ελευθερωθεί από τους εσωτερικούς του δαίμονες, ώστε να του απομείνουν αρκετά αποθέματα τρυφερότητας και φροντίδας για τη μονάκριβή του Sophie. Η αγάπη αποτυπώνεται φυσικά, αληθινά, δίχως σκηνοθετικές υπερβολές, με διαλόγους εμπνευσμένους από την πραγματική ζωή. Είναι ταινία ανθρωποκεντρική, με αφήγηση συγκεχυμένη, αφαιρετική. Άλλωστε, συγκεχυμένη και αφαιρετική είναι η ίδια η ζωή. Πράγματι, η κορύφωση του έργου, καθώς και άλλες σκηνές συναισθηματικά φορτισμένες (όπως ο χορός στον ρυθμό του Under Pressure των Queen, όπου η Sophie βίωσε την τρομακτική απόσταση που τη χωρίζει απ’ τον πατέρα της), αποτελούν κι εκείνες μέρος της ζωής του κάθε ανθρώπου. Η ταινία, με άλλα λόγια, αναδεικνύει στο έπακρο τους κεντρικούς της άξονες, άξονες που έχουν απασχολήσει κάθε θεατή, χωρίς διόλου να πλατειάζει: τον πόνο της απώλειας, της ξαφνικής απουσίας ενός αγαπημένου προσώπου, της αίσθησης ότι δεν ήμασταν εκεί για εκείνον. Γενικά, προβληματίζει για το πόσο απρόβλεπτη είναι η ζωή, πόσο γρήγορα οι στιγμές μετατρέπονται σε μακρινές αναμνήσεις, πως ποτέ δεν πρέπει να παίρνουμε ως δεδομένη τη σχέση μας με τους γονείς μας. Ακόμα περισσότερο: τη σχέση μας με τον κάθε σημαντικό άλλο.
Βεβαίως, ο ειλικρινής, απροσδιόριστα μελαγχολικός τόνος της ταινίας αναδεικνύεται με τις ερμηνείες των δύο ταλαντούχων πρωταγωνιστών. Ο Paul Mescal (του εξαιρετικού Normal People), με το θλιμμένο ύφος του και τη χαμηλών τόνων παρουσία του, απεικονίζει άψογα τον χαρακτήρα του ψυχικά εύθραυστου πατέρα, που αγωνίζεται να θάψει μέσα του τη λύπη που τον πνίγει. Με την αξιομνημόνευτη ερμηνεία του έλαβε άλλωστε και την οσκαρική του υποψηφιότητα για τον α’ ανδρικό ρόλο. Από την άλλη, η μικρή Frankie Corio, με το δυναμικό αυτό ντεμπούτο της, ανέδειξε το πλήθος εκφραστικών δυνατοτήτων που διαθέτει, αναλαμβάνοντας τον απαιτητικό ρόλο της κόρης που αγωνίζεται να καταλάβει τον πατέρα της. Ο πλούσιος συναισθηματικός κόσμος του χαρακτήρα της, αποτελούμενος από χαρά, αγάπη, πειραχτική διάθεση μα και λύπη, απογοητεύσεις, θυμό, βρίσκει ευρύ πεδίο στο εύπλαστο ύφος της νεαρής ηθοποιού.
Το μοντάζ έχει ρυθμιστεί με τρόπο τέτοιο, ώστε, με τις συχνές παρεμβολές αποσπασμάτων βιντεοκάμερας, να προσδίδει αυτοσχεδιαστικό τόνο στην ταινία, προσιδιάζοντας στον έντονα ανθρώπινο χαρακτήρα της. Μοιάζει να εξιστορεί κυριολεκτικά, σαν ντοκιμαντέρ, την καθημερινότητα ενός γονιού με το παιδί του. Οι παρελθοντικές εικόνες σφύζουν με καλοκαιρινά τοπία και χρώματα, ενώ τα κοντινά πλάνα που δίνουν έμφαση στα τρυφερά βλέμματα κι αγγίγματα πατέρα –κόρης αποπνέουν μια ζεστασιά, μια γλυκύτητα, αναφορικά με τη σχέση τους. Αντίθετα, το παρόν της Sophie είναι ψυχρό και θλιμμένο, με το πονεμένο της βλέμμα να αναζητά τη μορφή του μπαμπά της μέσα στο σκοτάδι της μνήμης.
Συνοψίζοντας, το Aftersun διηγείται υπαινικτικά και προσιτά, μια γλυκόπικρη ιστορία για τη θλίψη, που μας κατατρώει τα σωθικά, αργά, βασανιστικά, μα και τις προσπάθειες να τη θάψουμε βαθιά μέσα μας, προκειμένου να προστατεύσουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα από το συναίσθημα του πόνου. Δε θέλουμε να αντιληφθούν ότι υποφέρουμε, για να μην υποφέρουν και εκείνα. Ακόμα κι αν η πάση θυσία διασφάλιση της ευτυχίας τους σημαίνει να φύγουμε μακριά τους μια για πάντα. Τότε, τα αγαπημένα μας πρόσωπα θα πενθήσουν τον χαμό μας, μα, κάποτε, θα συνεχίσουνε να ζουν, να ευτυχούν πέρα από εμάς, φυλάσσοντάς μας ασυναίσθητα στις καρδιές τους, γλυκά απομεινάρια ενός ηλιόλουστου καλοκαιριού.
