Μια απ’ τις σημαντικότερες προσωπικότητες της αργεντίνικης σκηνής των κόμικς, ο Alberto Braccia, έχει συνδέσει το όνομά του με ιστορίες υψηλής αισθητικής με βαθειά πολιτικές αναγνώσεις ενάντια στη δικτατορία της χώρας του. Ίσως, το πιο γνώριμο έργο του για το διεθνές κοινό να είναι το El Eternauta που έχει μεταφραστεί και στην Ελλάδα από την Jemma Press, ενώ στα αγγλικά είναι διαθέσιμο σε μια υπέροχη έκδοση της Fantagraphics. Μάλιστα, η τελευταία έχει αναλάβει την μεταφράση του έργου του, εκδίδοντας φέτος μια σύντομη ανθολογία ιστοριών με πρωταγωνιστή τον Κόμη Δράκουλα.
Οι τρεις βωβές ιστορίες που συμπεριλαμβάνει ο τόμος ακροβατούν μεταξύ του τρόμου και της (μαύρης) κωμωδίας, ωστόσο το κάνουν με έναν τρόπο ιδιαίτερο,ανατρεπτικό και ουσιαστικά πολιτικό – με άλλα λόγια, αντάξιο του ονόματος του δημιουργού τους. Η ανατρεπτικότητα του υλικού φανερώνεται ήδη από τον τρόπο που χειρίζεται την κωμωδία. Όντας βωβό, το σενάριο δεν μπορεί (θεωρητικά) να αξιοποιήσει ένα απ’ τα βασικότερα εργαλεία της κωμωδίας, το λογοπαίγνιο και τις ατάκες (punchlines). Ωστόσο, δεν βασίζεται ούτε στην σωματικότητα (π.χ υπερβολικό περπάτημα αλα Ministry of Silly Walk) των χαρακτήρων∙ ίσα ίσα, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, το σχέδιο χαρακτηρίζεται από μια περιπλοκότητα που δεν θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Τελικά, το σενάριο πετυχαίνει ένα ασυνήθιστο είδος κωμωδίας (ή τουλάχιστον ένα είδος που δεν θυμάμαι να έχω συναντήσει συχνά), στο οποίο το γέλιο προκαλείται απ’ τις σουρεαλιστικές κλιμακώσεις της ιστορίας, ένα είδος «οπτικού punchline».
Εκτός όμως από τον καθαρά κωμικό τους χαρακτήρα, αυτές οι κλιμακώσεις έχουν κι έναν ακόμα σημαντικότερο ρόλο. Να εξανθρωπίσουν τον Κόμη Δράκουλα. Αν εξαιρέσουμε την πρώτη ιστορία, στην οποία ο κόσμος τρέχει να κρυφτεί, μπας και σωθεί από τις θανατηφόρες δαγκωματιές του, όλες οι υπόλοιπες ιστορίες αναδεικνύουν πτυχές του χαρακτήρα που θεωρητικά θα ταίριαζαν περισσότερο στα θνητά θύματά του. Σε μια ιστορία αποκαλύπτονται τα ερωτικά συναισθήματα που τρέφει για μια γυναίκα, σε μια άλλη φεύγει ντροπιασμένος ύστερα από ένα ατυχές γεγονός, ενώ στην μάλλον χαρακτηριστικότερη ιστορία του τόμου καταλήγει να αναζητά προστασία σε έναν χώρο απροσδόκητο (που αξίζει να τον ανακαλύψετε ιδίοις όμμασι), ύστερα από διάφορες φρικαλεότητες που αντίκρυσε.
Όλα αυτά βέβαια, μόνο τυχαία δεν είναι. Ο Breccia κάνει εμφανές με κάθε ευκαιρία πως τα πραγματικά τέρατα δεν κρύβονται σε κάποιο απομονωμένο κάστρο, αλλά κυκλοφορούν και ζουν ανάμεσα μας. Με άλλα λόγια, ο πραγματικός κίνδυνος κρύβεται στους ίδιους τους ανθρώπους που δεν θα διστάσουν να προκαλέσουν ανύπωτο πόνο, εκμεταλλευόμενοι τις θέσεις εξουσίας τους. Με αυτόν τον τρόπο, ο Breccia εκφράζει (για ακόμη) μια φορά την απέχθεια του στους δικτάτορες της χώρας του, κάτι που αποτυπώνεται και στο σχέδιο του. Ενώ ο Δράκουλας αποκτά μια σχεδόν κωμική μορφή με υπερμεγέθη χείλη, οι πραγματικά τρομακτικές φιγούρες είναι οι εκπρόσωποι της ελίτ που σχεδιάζονται με τρόπο γκροτέσκο, ακροβατώντας ανάμεσα στο αποκρουστικό θέαμα και την καρικατούρα. Και αυτό λέει πολλά, για ένα σχέδιο το οποίο δεν υπακούει τους κανόνες –όποιοι κι αν είναι αυτοί- της αισθητικής αρτιότητας.
Αντιθέτως, εμπνεόμενος από τον εξπρεσσιονισμό, ο Breccia εντάσσει τις κωμικοτραγικές ιστορίες του σε έναν κόσμο εφιαλτικό, όπου τα πάντα μοιάζουν ρευστά, οι αναλογίες δεν υπακούουν συνηθισμένα πρότυπα, το βάθος εξαφανίζεται και η αντίληψη του τι συμβαίνει απαιτεί προσεχτική παρατήρηση. Οι αποκρουστικές εικόνες του, αν και θεωρητικά αλλοιώνουν την πραγματικότητα, καταλήγουν μέσω της διαστρέβλωσής της, να την πλησιάζουν περισσότερο, αναδεικνύοντας την ασχήμια και την ωμότητα της. Ο δύστροπος, οπτικά δυσνόητος (αλλά αφηγηματικά υποδειγματικός) κόσμος του Breccia μετατρέπεται στο πραγματικό σπίτι μιας κοινωνίας οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, καταπίεσης και ωμής βίας.
Αν και σύντομο, λοιπόν, το συγκεκριμένο ανάγνωσμα ικανοποιεί και με το παραπάνω, προσφέροντας μια ιδιαίτερη αναγνωστική εμπειρία, η οποία ολοκληρώνεται ιδανικά από τα κείμενα που συνοδεύουν την έκδοση και περιλαμβάνουν μια αναλυτική περιγραφή του πολιτικού πλαισίου της Αργεντινής, αλλά και την βιογραφία του Alberto Breccia.
Εξαιρετικό άρθρο! Ανυπομονώ να το διαβάσω κι εγώ!
Νομίζω θα το εκτιμήσεις ιδιαίτερα! Εντωμεταξύ, πριν λίγες μέρες μου ήρθε (μετά από πάρα πολύ καιρό αναμονής) το Mort Cinder. Απίστευτη δουλειά και εκείνη, από το γρήγορο πέρασμα που της έκανα.