Ένα από τα διλήμματα που αντιμετώπισα όταν πρωτοξεκίνησα να σκέφτομαι το αφιέρωμα στον Alan Moore είχε να κάνει με τη σειρά παρουσίασης των κόμικς. Η χρονολογική σειρά φαντάζει η πιο προφανής, αλλά στην πραγματικότητα είναι αρκετά περίπλοκη, αφού ένας συγγραφέας κόμικς μπορεί να γράψει και πάνω από πέντε ιστορίες μέσα σε μόλις μια χρονιά (γκουχ – Jeff Lemire – γκουχ) – άντε τώρα να ψάχνεις πιο τεύχος του ενός κόμικ κυκλοφόρησε νωρίτερα από ένα άλλο, ολόκληρο μπέρδεμα! Έτσι, αποφάσισα να ακολουθήσω μια διαφορετική οδό, ξεκινώντας από τα γνωστότερα του κόμικ και συνεχίζοντας με εκείνα που έγραψε για τη DC, μιας και η αγία τριάδα της βιβλιογραφίας του Moore ανήκει είτε στην ίδια τη DC, είτε στο παρακλάδι της, τη Vertigo. Έχοντας, λοιπόν, ψιλο-ολοκληρώσει εκείνη την περίοδο του -μας μένει μονάχα το Swamp Thing– νομίζω είναι μια καλή ευκαιρία να επισκεφθούμε μια πρώιμη και σχετικά σύντομη περίοδο του συγγραφέα κατά τη διάρκεια της οποίας συνεργάστηκε με την Marvel. Σήμερα, καταπιανόμαστε με τις περιπέτειες του Captain Britain, παρουσιάζοντας τους λόγους που αξίζει να δώσει κανείς προσοχή σε αυτή την παραγνωρισμένη γωνιά της σπουδαίας βιβλιογραφίας του Moore.
*
Τα υπόλοιπα άρθρα του αφιερώματος
Γιατί μας απασχολεί ακόμα το Watchmen;
Watchmen: Οι υπερήρωες ως σύμπτωμα σεξουαλικής καταπίεσης
Whatever Happened to the Man of Tomorrow?
Ανιχνεύοντας τα ομοερωτικά στοιχεία του The Killing Joke
V for Vendetta: Μπορεί να μας απελευθερώσει η Τέχνη;
Superman: For The Man Who Has Everything
*
Ποιός είναι ο Captain Britain;
To 1976, η Marvel αποφασίζει να δημιουργήσει έναν υπερήρωα, ο οποίος θα απευθύνεται στην αγγλική αγορά. Την ευθύνη της δημιουργίας ανέλαβαν οι Chris Cleremont και Herb Trimpe, οι οποίοι ωστόσο ελάχιστη σχέση είχαν με τη χώρα, οπότε το αποτέλεσμα, ονόματι Captain Britain, κατέληξε να είναι ένας υπερήρωας με ελάχιστα πραγματικά βρετανικά χαρακτηριστικά, μοιάζοντας με μια συμπαθητική μίξη του Daredevil με τον Captain America. Μετά από 39 τεύχη, η ιστορία συγχωνεύτηκε στο κόμικς Super Spider-Man and Captain Britain, όπου δημοσιεύτηκε μέχρι και τα τέλη του 1977, ενώ δύο χρόνια αργότερα, ο χαρακτήρας επανήλθε ως δευτερεύον χαρακτήρας σε μια εβδομαδιαία ανθολογία με πρωταγωνιστή τον Hulk, η οποία διήρκησε για 63 τεύχη.
Λίγο καιρό αργότερα, ο Paul Neary, έχοντας αναλάβει πλέον χρέη επιμελητή στη Marvel UK, έδωσε ξανά ζωή στον χαρακτήρα, προσλαμβάνοντας τον David Thorpe (σενάριο) και Alan Davis (σχέδιο) ως το νέο δημιουργικό δίδυμο που θα έφερνε έναν αέρα πνοής στο χαρακτήρα. Το δίδυμο άλλαξε τη στολή του χαρακτήρα ώστε να μοιάζει πιο βρετανική και πιο στρατιωτική, ενώ άλλαξε και το ύφος της σειράς, η οποία πλέον φάνταζε πιο φρέσκια και διασκεδαστική. Ωστόσο, το πολιτικοποιημένο περιεχόμενο των ιστοριών του Thorpe προκάλεσε τριβές με τους υφισταμένους του, οπότε σύντομα αντικαταστάθηκε από τον νεαρό Alan Moore.
*
Ακολουθούν spoilers.
*
“Captain Britain,” Marvel Super-Heroes #387-388
Όταν ανέλαβε τη συγγραφή του σεναρίου ο Moore, κλήθηκε να ολοκληρώσει την ιστορία που άφησε ανολοκλήρωτη ο Thorpe. Και αυτό έκανε. Η αλλαγή της σκυτάλης βρήκε τον Captain Britain εγκλωβισμένο σε μια παράλληλη Γη, τη Γη 238, να μάχεται ενάντια στον Mad Jim Jaspers, ο οποίος άρχισε να αλλοιώνει την πραγματικότητα, κάνοντας αδύνατο πλέον να εντοπίσει κανείς πού σταματά η αλήθεια και πού το ψέμα. Παράλληλα, ο Captain Britain και οι συνεργάτες του αντιμετωπίστηκαν ως κρυφοί πράκτορες από κάποια παράλληλη Γη, οπότε ήρθαν αντιμέτωποι με τον Fury, χαρακτήρα που εισήγαγε ο Moore και ο οποίος επρόκειτο για “ένα αμάλγαμα από σάρκα και μέταλλο”, έναν εξολοθρευτή υπερηρώων κατασκευασμένο από τον Mad Jim Jaspers.
Ωστόσο, η κατάληξη της ιστορίας δεν πήρε την τροπή που θα περίμενε ο Captain Britain (ή οι αναγνώστες), αφού κάποιοι τον πρόδωσαν, φίλοι του δολοφονήθηκαν και στο τέλος, έχοντας μείνει μόνος και ανήμπορος να ανταπεξέλθει στα ψυχεδελικά κόλπα του αντιπάλου του, έχασε τη ζωή του. Ο απρόσμενος θάνατος του υπερήρωα ήταν το μέσο με το οποίο ο Moore θα άφηνε πίσω το παρελθόν του χαρακτήρα και θα τον οδηγούσε στα μονοπάτια που εκείνος επιθυμούσε.
“Captain Britain,” The Daredevils #1-6
Τέσσερις μήνες αργότερα και με τη σειρά πλέον να κυκλοφορεί σε μια συλλογή με περιπέτειες του Spider-Man και του Daredevil, αναστήθηκε ο χαρακτήρας – ανάσταση που συνοδεύτηκε, όμως, με μια σημαντική επαναπροσέγγιση του origin του. Πλέον, ο Merlin, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη γέννεση του Captain Britain, δεν ήταν ένας μάγος, αλλά μια εξωγήινη οντότητα, φύλακας των παράλληλων συμπάντων (ή Omniverse, όπως τα ονομάζει ο Moore), o οποίος αναδημιούργησε μαζί με την κόρη του το κατεστραμμένο κορμί του Captain Britain, προκειμένου εκείνος να υλοποιήσει το πεπρωμένο του.
Βέβαια, η επιστροφή από τους νεκρούς μόνο εύκολη δεν αποδείχθηκε, αφού κατά την επιστροφή του στο πατρικό του, ο Brian Braddock ήρθε αντιμέτωπος με τις τύψεις του για τον θάνατο τον γονιών του, οι οποίοι με κάποιον άγνωστο τρόπο φαίνεται να… αναστήθηκαν, επιτρέποντας στον Moore να εμβαθύνει στον χαρακτήρα και να δώσει στο νεοφερμένο κοινό απαραίτητες πληροφορίες για το παρελθόν του χαρακτήρα. Τελικά, αποδείχθηκε πως οι γονείς του παρέμεναν νεκροί και όλα όσα αντίκρισε ήταν ολογράμματα ενός υπερυπολογιστή που είχε κάνει “κατάληψη” στο πατρικό του, τον οποίον εν τέλει δεν κατέστρεψε -δεν θα μπορούσε άλλωστε-, αλλά τον επαναπρογραμμάτισε για να τον υπηρετεί.
Προτού καν προλάβει να απολαύσει με ηρεμία την επιστροφή του, χτυπάει το τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της γραμμής ακούγεται η απεγνωσμένη φωνή της αδερφής του, η οποία του ζητά να συναντηθούν άμεσα. Όταν τελικά βρίσκονται, μαθαίνει πως η αδερφή του διαθέτει τηλεπαθητικές δυνάμεις και είναι μέλος μιας παραψυχολογικής οργάνωσης, τα μέλη της οποίας δέχονται δολοφονικές επιθέσεις, οπότε χρειάζονται τη βοήθεια το και όντως δεν θα αργήσει η στιγμή που και η ίδια η αδερφή του θα πέσει θύμα επίθεσης. Ο αντίπαλος είναι ένας παλιός γνώριμος του Captain Britain, ο Σφαγέας, τον οποίον, αν και αρχικά δυσκολεύεται, τελικά εξουδετερώνει αποτελεσματικά.
Από αυτό το σημείο και έπειτα, τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται σαφώς πιο ενδιαφέροντα, αρχής γινομένης από την απαγωγή του Captain Britain από την ομάδα Special Executive, η οποία τον μεταφέρει σε μια παράλληλη Γη. Σύντομα, ο Captain μαθαίνει πως η ομάδα δρούσε με εντολές της Saturnyne, της γυναίκας που τον πρόδωσε στην αρχή της ιστορίας, λίγο πριν το τέλος της προηγούμενης ζωής του. Τώρα, εκείνη βρίσκεται φυλακισμένη, κατηγορούμενη για την καταστροφή της Γης 238, οπότε η κατάθεση του παλιόφιλου της είναι καθοριστικής σημασίας, αφού πρόκειται για το μοναδικό άτομο που μπορεί να επιβεβαιώσει την αθωότητά της.
Αμ δε.
Σύντομα, αναγνώστες και εμπλεκόμενοι χαρακτήρες θα διαπιστώσουν πως το αποτέλεσμα της δίκης είναι ήδη προ-αποφασισμένο, μέρος μιας πολιτικής πλεκτάνης με σκοπό την ανατροπή της Saturnyne και την ανάληψη της εξουσίας από έναν πολιτικό της αντίπαλο, ο οποίος μάλιστα δεν διστάζει να αφανίσει ολόκληρα σύμπαντα με τέτοια ευκολία που θα έκανε τον Thanos να κοκκινίσει. Τελικά, ο Captain Britain και οι Special Executives θα επιχειρίσουν και θα πετύχουν να ελευθερώσουν τη φίλη τους, επιστρέφοντας πίσω στη Γη. Στο μεταξύ, βέβαια, ο Moore δεν άφησε ανεκμετάλλευτο το ταξίδι στους παράλληλους κόσμους, καταφέρνοντας να ενσωματώσει ενδιαφέρουσες ιδέες που ζωντανεύουν τον κόσμο της ιστορίας, όπως για παράδειγμα η περιγραφή της δίκης λες και πρόκειται για ποδοσφαιρικό αγώνα. Τούτη η ιδέα, είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος να δοθεί σάρκα και οστά στον παράλληλο κόσμο, ασκώντας παράλληλα και μια έξυπνη κριτική στον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζετε η δικαιοσύνη.
“Captain Britain,” The Daredevils #7-11
Για ακόμη μια φορά, όμως, οι περιπέτειες δεν λένε να σταματήσουν. Όταν η παρέα γυρίσει στο πατρικό του Captain Britain, θα τους επισκεφθεί η Captain UK, η οποία, σε αντίθεση με τον άντρα της, ο οποίος έχασε τη ζωή του, κατάφερε να ξεφύγει λίγο πριν καταστραφεί η Γη 238. Εκτοτε, ζει στη Γη του Captain Britain, στοιχειωμένη από τις τραυματικές εμπειρίες προσπαθεί να αφήσει στο παρελθόν την υπερηρωική της ταυτότητα. Αναστατωμένη, εισέρχεται βιαστικά μέσα στο σπίτι κρατώντας ένα φυλλάδιο εφημερίδας και ρωτώντας αν ξεκίνησε η γενοκτονία των υπερηρώων. Κι εκείνη τη στιγμή, μπορεί να μην είχε ξεκινήσει, αλλά λίγο αργότερα η τηλεόραση θα προβάλλει ένα διάγγελμα του Mad Jim Jaspers στο οποίο τάσσεται ανοιχτά ενάντια στους υπερήρωες. Η Captain UK θα ταραχθεί, αφού το διάγγελμα είναι ακριβώς το ίδιο -λέξη προς λέξη- με εκείνο που έβγαλε o Mad Jim Jaspers της δικιάς της Γης, αλλά κανείς δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται. Μάλιστα, ο Captain Britain θα προσπαθήσει να της εξηγήσει πως δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο, μια σύμπτωση θα’ ναι, ακριβώς δηλαδή όπως αντιδρά ο κόσμος σε παρόμοια φαινόμενα και στην πραγματική ζωή. Όλα τα στοιχεία μπορεί να δείχνουν προς μια κατεύθυνση, αλλά κανείς δεν πιστεύει πως θα συμβεί η στραβή στη δικιά τους περίπτωση και κάπως έτσι η ιστορία καταλήγει να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.
Τελικά, ο Captain Britain πείθεται, αλλά η Captain UK σε μια κρίση πανικού αποφασίζει να φύγει και να μη βοηθήσει στην αντιμετώπιση του τρελό-Τζιμ, αλλά με το που βγαίνει από την έπαυλη βρίσκει μπροστά την τον Fury. Όλοι τους έρχονται αντιμέτωποι μαζί του, από τον Captain Britain μέχρι την ομάδα της Special Executives, ωστόσο ο Fury μοιάζει ανίκητος, πάντα ένα βήμα μπροστά τους. Ωστόσο, όταν η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο, ένα μέλος των Special Executives θα ριχθεί στη μάχη και θα δώσει μια προσωρινή λύση στο πρόβλημα. Στο τέλος, όμως, ο Captain μένει μόνος του, αφού τα μέλη των Special Executives αρνούνται να λάβουν μέρος σε έναν πόλεμο δίχως πληρωμή, άλλωστε είναι μισθοφόροι, όχι υπερήρωες.
“Captain Britain,” The Mighty World of Marvel #7-13
Η τελευταία ιστορία του Moore για τον Captain Britain ξεκινάει με ένα χρονικό άλμα, όπου η δυστοπία του τρελο-Τζιμ έχει πάρει σάρκα και οστά, θυμίζοντας μια πρώιμη εκδοχή του κόσμου στο V for Vendetta, ενώ ο υπερήρωας προστάτης της Γηραιάς Αλβιόνας δρα κρυμμένος, με τις φήμες για την τύχη του να έχουν φουντώσει. Κάποιοι ισχυρίζονται πως πρόδωσε τους φίλους του ύστερα από σκληρούς βασανισμούς, άλλοι ότι σκοτώθηκε και άλλοι ότι διέλυσε έναν ολόκληρο στρατό με τα γυμνά του χέρια.
Όπως είναι αναμενόμενο, η μονομαχία με τον τρελό-Τζιμ και τον Fury που δεν λέει να πεθάνει είναι αναπόδραστη, ωστόσο ο Moore επιφυλάσσει μερικές εκπλήξεις. Για ακόμη μια φορά, ο Captain Britain αδυνατεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους αντιπάλους του (ναι, παρ΄ότι πρόκειται για τον πρωταγωνιστή!), οπότε ο Mad Jim εξολοθρεύεται από τον Fury, ο οποίος είχε δημιουργηθεί από τον Mad Jim της άλλης Γης, ενώ ο Fury, αυτή η τρομακτική, απέθαντη απειλή εξοντώνεται τελικά από την Captain UK, η οποία σαν καζάνι που ήταν έτοιμο να σκάσει, διοχέτευσε πάνω στο βιολογικό ρομπότ όλη την οργή και τη θλίψη που κουβαλούσε μέσα της τόσο καιρό.
Τι κρατάμε, λοιπόν, από τον Captain Britain;
Σίγουρα, οι περιπέτειες του Captain Britainδεν κατέχουν περίοπτη θέση στη βιβλιογραφία του Moore, ωστόσο θα ήταν άδικο να απορριφθούν απόλυτα, αφού μέσα τους κρύβουν τους σπόρους από τους οποίους θα “ανθίσουν” τα μετέπειτα αριστουργήματα του συγγραφέα. Το δυστοπικό περιβάλλον του V for Vendetta εμφανίζεται λιγότερο χειροπιαστό στις σελίδες του Captain Britain, ο ψυχεδελικός ανταγωνιστής Mad Jim Jasper θα μπορούσε να θεωρηθεί μια πρώιμη εκδοχή του Joker από το Killing Joke, ενώ οι υπερδυνάμεις της Αράχνης, μέλος της Special Executives, φαντάζουν ως μια πρωτόλεια εκδοχή του Dr. Manhattan, δίχως την αφηγηματική δεινότητα και τις φιλοσοφικές προεκτάσεις του Watchmen. Επιπλέον, αν και οι σελίδες κάθε τεύχους είναι αρκετά περιορισμένες, ο Moore καταφέρνει να εκφράσει την αγάπη του για το χτίσιμο κόσμου, δίνοντας διακριτή υπόσταση σε κάθε παράλληλη Γη, ενώ δεν διστάζει να προσαρμόσει στα μέτρα του τις ιστορίες που προηγήθηκαν με μεθόδους που θα επαναλάβει σε επόμενες υπερηρωικές ιστορίες, όπως o Miracleman και το Swamp Thing. Τέλος, όπως και σε άλλες ιστορίες του (βλ. Halo Jones), έτσι κι εδώ, ο Moore προσφέρει στους γυναικείους ρόλους ουσιαστικό ρόλο και βάθος, κάνοντας τη σύγχρονη Marvel να κοκκινίζει από ντροπή.
Από αφηγηματική άποψη, το κυριότερο στοιχείο που προδίδει τούτη την πρώιμη συγγραφική περίοδο του Moore είναι η εκτενής χρήση των μπαλονιών σκέψης που πλέον φαντάζει παρωχημένη, ένας άγαρμπος τρόπος για επεξηγήσεις γεγονότων και συναισθημάτων, αλλά και η συμπίεση κάποιων γεγονότων, τα οποία ενώ στη σημερινή εποχή θα έπαιρναν την μορφή πολυδιαφημιζόμενων events, εδώ ολοκληρώνονται σε μερικές σελίδες ή και πάνελ.
Βέβαια, όλα αυτά σε μεγάλο βαθμό δικαιολογούνται, αφού οι ελάχιστες σελίδες κάθε τεύχους (γύρω στις 8), δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών με αποτέλεσμα η αίσθηση συμπίεσης να “μολύνει” και το σχέδιο. Πολυπληθείς μάχες ή ολόκληροι κόσμοι μοιάζουν να ασφυκτιούν στα μικροκαμωμένα πάνελ και τις ελάχιστες σελίδες, δίχως ωστόσο να δημιουργούν ουσιαστικά προβλήματα στη ροή της αφήγησης. Ίσα-ίσα, το σχέδιο κινείται σε ικανοποιητικά επίπεδα – οι σκηνές δράσεις διαθέτουν την απαραίτητη ένταση και οι εκφράσεις αποτυπώνονται με σαφήνεια, αν και με μια αρχικά καρικατουρίστικη υπερβολή που μάλλον δεν έχει γεράσει τόσο καλά. Ωστόσο, αυτό το πιο ευδιάθετο ύφος εξασθενεί, όσο η ιστορία προσεγγίζει σκοτεινότερα μονοπάτια, οπότε και πάλι, δεν βλάπτει ιδιαίτερα το ύφος της ιστορίας.
Εν τέλει, ο Captain Britain έχει ενδιαφέρον τόσο εντός όσο και εκτός του πλαισίου της βιβλιογραφίας του Moore. Στην πρώτη περίπτωση, μπορεί να ιδωθεί ως προάγγελος των επόμενων ιστοριών του που άλλαξαν τα δεδομένα στο μέσο των κόμικς και επαναπροσδιόρισαν το ύφος και το περιεχόμενο των υπερηρωικών ιστοριών, ενώ στη δεύτερη ως μια αυτόνομη υπερηωική ιστορία ξεφεύγει σε μεγάλο βαθμό από γνώριμα μονοπάτια του είδους, όπως τον παντοδύναμο πρωταγωνιστή, και από την άλλη εισάγει ιδέες τις οποίες βλέπουμε να χρησιμοποιούνται σε πολύ μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα στα σύγχρονα κόμικς, όπως οι θάνατοι και η ανάσταση χαρακτήρων, τα παράλληλα σύμπαντα κ.α..
