Το 1941, ο Val Lewton, Ανατολικοευρωπαίος εμιγκρές στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανέλαβε το τμήμα παραγωγής ταινιών τρόμου της χολιγουντιανής εταιρείας RKO, και στο διάστημα 1942-1946 επέβλεψε ως παραγωγός τη δημιουργία μιας σειράς φιλμ του είδους που όλα τους έμειναν κλασικά. Συνεργαζόμενος με σκηνοθέτες όπως ο Jacques Tourneur, o Mark Robson και ο Robert Wise, κρατώντας τη διάρκεια των ταινιών του μικρή (γύρω στα 70 λεπτά) και τους προϋπολογισμούς αντίστοιχα σφιχτούς, ο Lewton έθεσε τις βάσεις για την ανάδειξη του σινεμά β-γραμμής σε υψηλή τέχνη. Δύο από τις καλύτερες ταινίες αυτής της παραγωγής ήταν το I Walked With a Zombie του Tourneur και το The Seventh Victim του Robson, που προσφέρει μαζί η Criterion Collection.
Το I Walked With a Zombie αφηγείται την ιστορία της νεαρής Καναδής νοσοκόμας Betsy (Francis Dee) η οποία φθάνει στις Δυτικές Ινδίες για να φροντίσει την Jessica (Christine Gordon), τη σύζυγο του διευθυντή φυτείας Paul Holland (Tom Conway). Η Jessica φαίνεται να πάσχει από ένα είδος πνευματικής παράλυσης ως αποτέλεσμα ενός πυρετού. Όταν ερωτεύεται τον Paul, η Betsy αποφασίζει να θεραπεύσει την Jessica ακόμη κι αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει τελετή βουντού, για να δώσει στον Paul αυτό που νομίζει πως θέλει.
Παραλλαγή του μύθου της Jane Eyre αλλά και της χιτσκοκικής Rebecca (1940), γυρισμένο έναντι πενιχρού budget στα σκηνικά που απέμειναν από τα γυρίσματα του The Magnificent Ambersons (1942) του Orson Welles, το φιλμ πατά πάνω στην αποικιακή μυθολογία των «ζόμπι». Πολύ πριν ο όρος ταυτιστεί με τα πλάσματα που ανασταίνονται απ’ τους νεκρούς πεινασμένα για ανθρώπινη σάρκα, όπως μας τα έδειξε ο George Romero στις σχετικές ταινίες του, με τον όρο «ζόμπι» οι λαοί των αποικιών αναφέρονταν στους σκλάβους που οι λευκοί τιμωρούσαν με λοβοτομή, μετατρέποντάς τους σε άβουλα όντα που υπάκουγαν τυφλά σε κάθε εντολή του αφέντη τους. Πάνω σε αυτήν την έννοια, ο Tourneur δομεί μια ταινία πάνω στην άνευ όρων αγάπη, την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και τα σάπια θεμέλια της δυτικής, λευκής κυριαρχίας.
Με αξιοθαύμαστη σκηνοθετική οικονομία, ένα σενάριο προσεκτικά δομημένο διά χειρός Curt Siodmak (αδελφός του σπουδαίου Robert Siodmak–Phantom Lady, The Spiral Staircase, The Killers, Cry of the City, Criss Cross κλπ.), φωτισμούς και φωτογραφία για σεμινάριο υπό την αιγίδα του κορυφαίου Nicolas Muzuraca, το I Walked With a Zombie, μαζί με το Cat People (1942, επίσης παραγωγή Lewton) και το νουάρ Out of the Past (1947), είναι η κορυφή της τρομερής φιλμογραφίας του Tourneur, αυτού του καταπληκτικού αφηγητή του κλασικού αμερικανικού κινηματογράφου, ο οποίος έβαζε το προσωπικό του ύφος και τις προσωπικές του ανησυχίες σε κάθε ταινία του, μεταμφιέζοντάς τα υπό το προσωπείο μιας b-movie παραγωγής είδους.
Στο The Seventh Victim, όταν η μεγαλύτερή της αδελφή Jacqueline εξαφανίζεται, η Mary Gibson (Kim Hunter) αναγκάζεται να εγκαταλείψει το ιδιωτικό της σχολείο και αποφασίζει να ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη για να την αναζητήσει. Λίγο αφελής καθώς είναι, δεν ξέρει τι ακριβώς να κάνει. Τελικά γνωρίζει τον Gregory Ward (Hugh Beaumont), σύζυγο της αδελφής της, κι ένα μυστηριώδη ψυχίατρο, το δόκτωρα Louis Judd (Tom Conway), ο οποίος ισχυρίζεται ότι ξέρει πού βρίσκεται η Jacqueline. Αυτό που δε συνειδητοποιεί είναι ότι η αδελφή της ενεπλάκη με λάτρεις του διαβόλου οι οποίοι τώρα θέλουν να την εξουδετερώσουν για να μην αποκαλύψει την ύπαρξή τους.
Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο (!), ο Mark Robson, ακόμα ένας υπέροχος εργάτης του σινεμά, έδωσε την καλύτερή του ταινία, και μια από τις αγαπημένες μου όλων των εποχών. Πρότυπο για κάθε ταινία με σατανισμό και αιρέσεις, το The Seventh Victim καταφέρνει, μέσα σε περίπου 70 λεπτά μόλις, να μας παρουσιάσει πλήθος χαρακτήρων πειστικών και αληθοφανών, να πλάσει μια ολόκληρη συνωμοσία και να προσφέρει τουλάχιστον τρεις άκρως τρομακτικές σκηνές, οι οποίες, χωρίς να απεικονίζουν φρίκη, καταφέρνουν μέχρι και σήμερα να φαντάζουν ιδιαίτερα υποβλητικές.
Η Kim Hunter, την οποία αγαπήσαμε στο A Matter of Life and Death (1946) των Michael Powell και Emeric Pressburger στο πλευρό του David Niven και θαυμάσαμε στο A Streetcar Named Desire (1951) του Elia Kazan ως Stella δίπλα στους Marlon Brando, Vivien Leigh και Karl Malden, πραγματοποιεί επίσης το κινηματογραφικό της ντεμπούτο σε αυτήν την ταινία, η φωτογραφία και οι φωτισμοί για άλλη μια φορά κάνουν θαύματα και η ταινία είναι ένα ατόφιο κομψοτέχνημα του είδους.
Extra υλικό της έκδοσης
Στην εξαιρετική, πολύτιμη έκδοση που κυκλοφόρησε πρόσφατα από την πάντα σπουδαία Criterion (UK), εκτός από τις δύο ταινίες σε λαμπερότατες 4k και blu-ray κόπιες, βρίσκουμε, όπως πάντα, μια σειρά από τρομερά ενδιαφέρον extra υλικό: ηχητικό σχολιασμό και για τις δύο ταινίες, από τους συγγραφείς Kim Newman και Stephen Jones για το I Walked With a Zombie (να το ακούσετε, ειδικά ο Newman είναι μια σχολή σινεμά από μόνος του) και από τον ιστορικό κινηματογράφου Steve Haberman για το The Seventh Victim, συνέντευξη με την ιστορικό κινηματογράφου Imogen Sara Smith, οπτικά δοκίμια από το podcast του Adam Roche The Secret History of Hollywood που περιλαμβάνουν ιστορίες από την παραγωγή αμφότερων των φιλμ, ολόκληρο το ντοκιμαντέρ Shadows in the Dark: The Val Lewton Legacy (2005), στο οποίο μιλούν ο Kim Newman, ο γιος του Val Lewton, οι σκηνοθέτες William Friedkin, Guillermo Del Toro, George Romero, John Landis και Robert Wise, η ηθοποιός Sara Karloff και άλλοι, αποσπάσματα από ένα ντοκιμαντέρ για τον όρο «ζόμπι», τρέιλερ και βιβλιαράκι με κείμενα για τις ταινίες.
