Πλάι στα υπόλοιπα οσκαρικά φαβορί της χρονιάς, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Cord Jefferson, American Fiction, έρχεται να σατιρίσει την εμμονή του δυτικού πολιτισμού να κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους με βάση συγκεκριμένα στερεότυπα. Ο Jeffrey Wright (The Batman) πρωταγωνιστεί στο ρόλο του Monk, ενός απηυδισμένου μυθιστοριογράφου ο οποίος έχει μόλις χάσει τη δουλειά του ως καθηγητής λογοτεχνίας σε πανεπιστήμιο επειδή το πρόγραμμα διδασκαλίας του δε συμβάδιζε με τις απαιτήσεις των ιθυνόντων. Αγανακτισμένος με τους ακαδημαϊκούς που απαιτούν από Αφροαμερικανούς συγγραφείς σαν αυτόν να εκπροσωπούν τη «μαύρη» κουλτούρα, αποφασίζει να γράψει με ψευδώνυμο ένα «μαύρο» βιβλίο, ώστε να αναδείξει την υποκρισία των εν λόγω κύκλων.
Το φιλμ του Jefferson, που δυστυχώς δεν είδαμε ποτέ στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας μας αλλά είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε απευθείας σε streaming, αποτέλεσε μια από τις οσκαρικές εκπλήξεις του 2023, καθώς ήρθε σχεδόν από το πουθενά και «σκόραρε» πέντε υποψηφιότητες για τα αγαλματίδια της Ακαδημίας, ανάμεσά τους και για αυτό της Καλύτερης Ταινίας της χρονιάς! Βλέποντάς το, μπορείς να κατανοήσεις γιατί το φιλμ κέρδισε τις καρδιές ιδίως των Αμερικανών κριτικών: είναι μια σάτιρα της σύγχρονης λογικής της εκπροσώπησης και της μετατροπής των πάντων σε σύμβολα, μέσα από μια χιουμοριστική γραφή που, στις καλύτερές της στιγμές, θυμίζει Woody Allen.
Σεναριακά, το φιλμ είναι σε σημεία αρκετά ευρηματικό. Η σκηνή, για παράδειγμα, όπου ο ήρωάς μας προτείνει για πρώτη φορά το Fuck ως τίτλο του βιβλίου που πρόκειται να υπογράψει με ψευδώνυμο είναι ξεκαρδιστική, γεγονός που οφείλεται, βέβαια, και στην θαυμάσια ερμηνεία του Jeffrey Wright, ενός πολύ ικανού, πλην όμως υποτιμημένου ηθοποιού, ο οποίος έχει ενσαρκώσει κατά κύριο λόγο υποστηρικτικούς ρόλους, εδώ όμως βρίσκει επιτέλους το πρωταγωνιστικό όχημα που του αρμόζει και τα πηγαίνει περίφημα. Απολαυστικός και ιδιαίτερα καλογραμμένος είναι, επίσης, ο χαρακτήρας του αδελφού του ήρωα, ένας ομοφυλόφιλος που έχει χάσει την οικογένειά του επειδή έκανε coming out, αλλά πλέον απολαμβάνει τη ζωή του με όποιον τρόπο μπορεί.
Από την άλλη, το American Fiction δίνει συχνά την αίσθηση της σύγχυσης σε όσα θέλει να πει και να καυτηριάσει. Θίγει πολλά θέματα, όπως η «μαύρη» ταυτότητα, η πολιτική ορθότητα, η καλλιτεχνική έκφραση και ο πόλεμος ενάντια στα στερεότυπα, τελικά όμως πέφτει και η ίδια στην παγίδα των στερεοτύπων, καθώς δεν ξύνει παρά μόνο την επιφάνεια όλων αυτών των θεμάτων, δίχως να προσανατολίζεται ποτέ αποφασιστικά προς μία κατεύθυνση. Είναι μια ταινία χαμένη μέσα στις φιλόδοξες προθέσεις της, τις περισσότερες από τις οποίες δεν κατορθώνει να εκπληρώσει, παρά τις επί μέρους, αναμφισβήτητες, αρετές.
Πάντως, οφείλουμε να πιστώσουμε στον Jefferson μια σκηνοθεσία που εξυπηρετεί το σενάριο και δεν αγχώνεται να επιδείξει την «υπογραφή» του δημιουργού, πράγμα σπάνιο για πρωτοεμφανιζόμενο, που προδίδει ωστόσο την ωριμότητά του, αλλά και την πίστη του στο κείμενο που έχει στα χέρια του. Η ταινία είναι καλλιτεχνικά επιμελημένη στην εντέλεια, με την εκπληκτική φωτογραφία, τους θαυμάσιους φωτισμούς και την ωραία σκηνογραφία να κερδίζουν τις εντυπώσεις. Το υποστηρικτικό καστ είναι επίσης πολύ καλό, μολονότι αναπόφευκτα τα βλέμματα όλων στρέφονται στον πρωταγωνιστή, ο οποίος κυριολεκτικά κουβαλά την ταινία στις πλάτες του. Χρειάζεται περισσότερους ρόλους σαν και αυτόν ο Jeffrey Wright, και μακάρι να τους βρει στα επόμενα χρόνια.
Συνοψίζοντας, το American Fiction δεν είναι μια ταινία που συζητήθηκε χωρίς λόγο, καθώς πραγματεύεται επίκαιρα ζητήματα με τρόπο χιουμοριστικό και καυστικό. Ωστόσο, είναι μια δημιουργία άνιση και κάπως επιφανειακή, που δεν καταφέρνει να εμβαθύνει αληθινά σε όσα θέματα την απασχολούν. Ακόμα κι έτσι, αξίζει οπωσδήποτε μια θέαση και αναγγέλλει την άφιξη ενός υποσχόμενου κινηματογραφιστή στο πρόσωπο του Cord Jefferson, ο οποίος σίγουρα έχει ενδιαφέροντα πράγματα να καταθέσει. Μακάρι να καταφέρει, στην επόμενη ταινία του, να βάλει τις σκέψεις του σε μια καλύτερη σειρά, ώστε το αποτέλεσμα να είναι συναρπαστικό, πολυδιάστατο και εξίσου ανατρεπτικό με τις καλύτερες στιγμές της πρώτης του ταινίας.
