Όταν ξεκινάει η συζήτηση περί υπερηρωικής αποδόμησης στα κόμικς, το Watchmen του Alan Moore είναι το πρώτο που έρχεται στο μυαλό (όσο αναφορά τη βιβλιογραφία του συγκεκριμένου συγγραφέα). Ωστόσο, οι πρώτες σημαντικές προσπάθειες του Moore να προσεγγίσει πιο “ρεαλιστικά” τους υπερήρωες πρωτοξεκίνησε στις σελίδες του άσημου και ξεχασμένου πλέον Miracleman, ο οποίος αν και επιδραστικός σπάνια κάνει την εμφάνιση του σε συζητήσεις κομιξόφιλων, διότι πολύ απλά είναι σχετικά δυσεύρετος (σε αντίθεση ας πούμε με το Watchmen, το οποίο επανεκδίδεται κάθε χρόνο σε πέντε διαφορετικές εκδόσεις). Σήμερα, ολοκληρώνουμε την ανασκόπηση του επιδραστικού run του Alan Moore στον Miracleman, διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο, Olympus.
*
Τα υπόλοιπα άρθρα του αφιερώματος
Γιατί μας απασχολεί ακόμα το Watchmen;
Watchmen: Οι υπερήρωες ως σύμπτωμα σεξουαλικής καταπίεσης
Whatever Happened to the Man of Tomorrow?
Ανιχνεύοντας τα ομοερωτικά στοιχεία του The Killing Joke
V for Vendetta: Μπορεί να μας απελευθερώσει η Τέχνη;
Superman: For The Man Who Has Everything
Captain Britain: Και η Βρετανία χρειάζεται τον υπερήρωα της!
Miracleman: Όταν τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα
Ο Miracleman γέννησε τον υπερηρωικό ρεαλισμό
*
Τεύχος #11
Το ενδέκατο τεύχος της σειράς ξεκινά με ένα χρονικό άλμα στο μέλλον. Πλέον, φαίνεται πως βρισκόμαστε σε κάποιου είδους ουτοπία με τον Miracleman να βολοδέρνει σε έναν γιγαντιαίο, αλλά μοναχικό χώρο που μοιάζει με παλάτι. Ωστόσο, δεν θα χρειάζεται ακόμα να μάθουμε τι ακριβώς συνέβη, οπότε μέσω της αφήγησης του Miracleman που γράφει τα απομνημονεύματά του σε ένα βιβλίο, επιστρέφουμε στο παρελθόν, συνεχίζοντας το νήμα της ιστορίας από εκεί που αφήσαμε.
Στο σπιτικό του Miracleman, τα πράγματα δεν φαίνεται να πηγαίνουν ιδιαίτερα καλά. Το μωρό μεγαλώνει με ραγδαίους ρυθμούς, καταναλώνοντας ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες φαγητού και η γυναίκα του αντιμετωπίζει συχνές αλλαγές στη διάθεση της που την ωθούν στα ψυχολογικά της όρια.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, σε μια βόλτα του ο Mike θα αντιληφθεί πως κάποιοι τον παρακολουθούν, οπότε μεταμορφώνεται στον Miracleman για να τους αντιμετωπίσει. Προς έκπληξη του, όμως, εκείνοι που τον ακολουθούσαν δεν ήταν απλά άνθρωποι, αλλά εξωγήινοι που με τη σειρά τους μεταμορφώνονται σε γιγαντιαίες χελώνες, αισθητά ισχυρότερες από τον ίδιον. Έτσι, η μάχη που θα ακολουθήσει θα εξοντώσει τον Miracleman, ο οποίος ελάχιστα δευτερόλεπτα προτού αφήσει την τελευταία του πνοή θα σκεφτεί την κόρη του.
Για καλή του τύχη, αποδεικνύεται πως οι εξωγήινοι διαβάζουν και τις σκέψεις τρίτων, οπότε με το που αντιλαμβάνονται πως υπάρχει κάποιος απόγονος του Miracleman τον παρατάνε και πάνε να εντοπίσουν το βρέφος. Ωστόσο, όταν φτάνουν στο σπίτι του Miracleman τους περιμένει (και τους εξωγήινους και τον Miracleman) μια έκπληξη, η Marvelwoman.
Τεύχος #12 – 13
Το επόμενο τεύχος είναι ουσιαστικά αφιερωμένο στην Marvelwoman, οπότε μαθαίνουμε πώς δημιουργήθηκε. Αποδεικνύεται πως ο Gargunza παράλληλα με το επίσημο πρόγραμμα Ζαρατούστρα έτρεχε κι ένα κρυφό, στα πλαίσια του οποίου δημιούργησε την Marvelwoman για να την κακοποιεί σεξουαλικά, όσο εκείνη βρισκόταν χαμένη στον ονειρικό της κόσμο.
Τώρα, δεν ξέρω αν η εμμονή του Moore με τους βιασμούς μπορεί ή/και πρέπει να κριθεί προβληματική, ωστόσο θεωρώ αρκετά ενδιαφέρον το γεγονός πως τα θύματα βιασμών στις ιστορίες του Moore μοιάζουν να έχουν ξεπεράσει την τραυματική τους εμπειρία, να μην της έχουν επιτρέψει να τα καθορίσει σε απόλυτο βαθμό ως προσωπικότητες. Έτσι και εδώ, η Marvelwoman περισσότερο λυπάται τον Gargunza παρά είναι θυμωμένη μαζί του, περιγράφοντάς τον ως ένα αδύναμο ανθρωπάκι που είχε την ψευδαίσθηση πως μπορούσε να υποτάξει μια θεά. Σε κάθε περίπτωση είναι μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση σε ένα ζήτημα που απαιτεί λεπτούς χειρισμούς.
Αφού ολοκληρωθεί η αφήγηση της Marvelwoman, οι εξωγήινοι πείθουν τους δύο marvelανθρώπους να έρθουν μαζί τους προκειμένου να λάβουν μέρος στο διαγαλαξιακό συνέδριο για το μέλλον της Γης, όπου αποφασίζεται πως η Γη θα είναι κάτι σαν ουδέτερος χώρος, στον οποίον καμιά από τις δύο μεγάλες εξωγήινες δυνάμεις δεν θα έχει δικαίωμα επέμβασης.
Ενθουσιασμένος ο Miracleman επιστρέφει στο σπίτι του, το οποίο πλέον φαντάζει μικρό και άχρωμο σε σύγκριση με τις εντυπωσιακές εξωγήινες κατασκευές που αντίκρισε στο σύντομο ταξίδι του. Και ενώ ετοιμάζεται να διηγηθεί στη γυναίκα του τις εμπειρίες του, εκείνη τον διακόπτει και φανερά προβληματισμένη του λέει πως δεν αντέχει άλλο αυτή την κατάσταση, δεν αντέχει άλλο να είναι μια θνητή γυναίκα που οφείλει να συμβαδίζει με έναν υπεράνθρωπο. Έτσι, φεύγει, αφήνοντας τον μόνο, με το μέλλον της σχέσης τους να είναι μάλλον προδιαγεγραμμένο.
Τεύχος #14
Το τεύχος ξεκινά με τον Miracleman να χορεύει μόνος του, συνοδεία μονάχα της ποιητικότατης αφήγησης του Moore που μας υπενθυμίζει τους λόγους σπουδαιότητας του συγκεκριμένου κόμικ. Αλήθεια, πόσες φορές μια υπερηρωική ιστορία θυσίασε χώρο και πάνελ για να δείχνει τον πρωταγωνιστή της να χορεύει; Μάλλον καμιά, εκτός κι αν μετράμε το σχετικά πρόσφατο Joker του Todd Phillips.
Εκτός από το χορό του Miracleman, όμως, γίνονται και άλλα πράγματα στο συγκεκριμένο τεύχος.
Λόγου χάρη, μιλάει με το νεογέννητο βρέφος του, το οποίο παραδέχεται πως ήλεγχε τη ψυχολογία της μητέρας του, αναγνωρίζει την ανωτερότητα των ικανοτήτων του παρά το νεαρό της ηλικίας του και αποφασίζει να φύγει από τη Γη προκειμένου να εξελίξει τις δυνάμεις του.
Παράλληλα, η Liz, η γυναίκα του Mike, επιστρέφει για να ανακοινώσει την απόφασή της ότι θέλει να χωρίσουν οριστικά, νιώθοντας πως δεν ανήκει πλέον στον κόσμο του Miracleman. Αυτή η εξέλιξη ελάχιστα επηρέασε τον υπεράνθρωπο πρωταγωνιστή μας, ο οποίος είναι εμφανώς ερωτευμένος με την Marvelwoman. Αντιθέτως, αποδείχθηκε καθοριστική για τον Mike, ο οποίος δίχως γυναίκα και παιδί δεν έβρισκε λόγο ύπαρξης, οπότε αποφάσισε να αυτοκτονήσει. Έτσι, ανέβηκε σε ένα απομακρυσμένο βουνό, πέταξε από πάνω του κάθε ίχνος ρούχου και με δάκρυα στα μάτια ψέλλισε “Kamota” για μια τελευταία φορά.
Παράλληλα, οι Miracleman και Marvelwoman παρέα με τους νέους εξωγήινους φίλους τους αναζητούν τα άτομα με υπεράνθρωπες δυνάμεις που βρίσκονται στη Γη. Ο ένας είναι ο Big Ben, ο οποίος όντας τρελός δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμος, οπότε η μόνη εναλλακτική επιλογή είναι ο Huey Moon, που μπορεί να χειρίζεται τη φωτιά.
Η σύσταση αυτής της μικρής ομάδας θα αποδειχθεί καθοριστική στο επόμενο τεύχος, όπου θα έρθει αντιμέτωπη με τον Kid Miracleman, ο οποίος ύστερα από αρκετή ψυχολογική πίεση στον πιτσιρικά Johnny κατάφερε να πάρει τα ηνία. Και είναι πραγματικά κρίμα, όχι μόνο για ό, τι ακολουθήσει, αλλά επειδή ο πιτσιρικάς έδινε σκληρή εσωτερική μάχη για να αποφύγει να πει τη μαγική λέξη που θα τον άφηνε έρμαιο του υπερανθρώπου που έκρυβε μέσα του. Έτσι, υπέμεινε δεκάδες ώρες κακοποίησης από συνομήλικους τους, αλλά δυστυχώς δεν άντεξε όταν αυτοί επιχείρησαν να τον κακοποιήσουν και σεξουαλικά, βρίσκοντας βέβαια φρικτό θάνατο.
Επίσης, δεύτερη αναφορά σε βιασμό σε μόλις μερικά τεύχη και ο Moore απέφυγε να το καταντήσει πρόκληση για την πρόκληση. Συγγνώμη, αλλά το λες και επίτευγμα.
Λίγο προτού τελειώσει το τεύχος και περάσουμε στο αξέχαστο 15ο, ο Moore μας προετοιμάζει ψυχολογικά για το τι θα ακολουθήσει μέσω αυτών των καρέ:
Ο νέος Kid Miracleman ελάχιστη ομοιότητα έχει με εκείνον που γνωρίσαμε στην αρχή της ιστορίας. Εκείνος ήθελε απλώς λίγη περισσότερη εξουσία. Αυτός εδώ απλά θέλει να δει τον κόσμο να καταστρέφεται και ο εγκλεισμός του στο σώμα του μικρού Johnny μάλλον τροφοδοτούσε το μίσος που πλέον είναι ελεύθερο να ξεχυθεί στους δρόμους του Λονδίνου.
Κανένας δεν ήταν ή είναι προετοιμασμένος για αυτό που θα ακολουθήσει στο επόμενο τεύχος.
Τεύχος #15
Δεν ξέρω πόσα πράγματα αξίζουν να ειπωθούν για το 15ο τεύχος – όχι επειδή είναι κακό, αλλά επειδή πραγματικά πρέπει να το δει κανείς για να το πιστέψει. Μέσα σε περίπου είκοσι σελίδες, ο Alan Moore χωράει τόση βία, όση συναντάς σε όλα τα σύμπαντα (παράλληλα και μη) της Marvel και της DC συνδυαστικά.
Και όταν λέμε βία, δεν εννοούμε μερικά γκρεμισμένα κτίρια, όπως ας πούμε στο διχαστικό φινάλε του Man of Steel, αλλά εικόνες που μοιάζουν βγαλμένες από τους χειρότερους εφιάλτες του Moore ή πιο ταιριαστά από κάποιον πίνακα του Goya.
Ωστόσο, αξίζει να κάνουμε μερικές διευκρινήσεις. Όπως είδαμε και σε προηγούμενα τεύχη, η ιστορία του Miracleman παίζει έντονα με τα δίπολα της γέννησης και του θανάτου, της δημιουργίας και της καταστροφής. Έτσι, η φρικτή, αποτρόπαια Καταστροφή του Λονδίνου που βλέπουμε να λαμβάνει χώρα στην πραγματικότητα δεν ικανοποιεί τις σαδιστικές ορέξεις του Moore, αλλά προοικονομεί τη Δημιουργία του επόμενου τεύχους.
Παράλληλα, σε μια σειρά που έχει προσπαθήσει να αποτυπώσει με ρεαλισμό την ύπαρξη των υπερηρώων, μια τόσο βίαιη απεικόνιση ουσιαστικά μας υπενθυμίζει πόσο καταστροφική θα ήταν η παρουσία τόσο υπερδύναμων όντων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο Miracleman σε αυτά τα δεκαπέντε τεύχη δεν χρωματίζεται με ηρωικά χαρακτηριστικά, αλλά προσπαθεί διαρκώς να διορθώσει ή να περιορίσει την καταστροφή που έχουν δημιουργήσει άλλα άτομα τόσο ισχυρά όσο εκείνος.
Ακόμα, έχει τρομερό ενδιαφέρον πως μέσα σε αυτό το εσχατολογικό τοπίο όπου κυριαρχούν εικόνες καταστροφής και αποκομμένων άκρων, ο Moore δεν ξεχνά το δράμα των χαρακτήρων. Έτσι, όταν ο Kid Miracleman μετατρέπεται σε Johnny σπαράζει στα κλάματα βλέποντας τα αποτελέσματα των πράξεων του και ο Miracleman τον καθησυχάζει ότι δεν θα χρειαστεί να υποφέρει ξανά. Ο πιτσιρικάς ξαφνικά βρίσκεται να πετάει σε πελάγη ευτυχίας, θεωρώντας πως ο φίλος του έχει βρει κάποιον τρόπο να εξαφανίσει τον Kid Miracleman. Δυστυχώς, όμως, δεν εννοούσε αυτό. Ο Miracleman παίρνει στην αγκαλιά του τον Johnny, του γυρνάει το κεφάλι και δίνει μια παντοτινή λύση στο πρόβλημα.
Τεύχος #16
Αν όλα τα προηγούμενα τεύχη με τις αναντίρρητες αδυναμίες τους μπορούν να θεωρηθούν ως μια επιδραστική προσθήκη στο υπερηρωικό είδος, καθώς εισήγαγαν στοιχεία ωμού ρεαλισμού που ακόμη και σήμερα μοιάζουν τολμηρά ή με μια δυνατή γροθιά στο στομάχι, θεωρώ πως είναι το τελευταίο τεύχος εκείνο που οδηγεί την ιστορία του Miracleman στην αποθέωση, χαρίζοντας του μια θέση στο πάνθεον των ιστοριών του είδους.
Η σύγχρονη ποπ κουλτούρα αγαπάει τις ιστορίες όπου η κοινωνία οδηγείται σε ένα -συνήθως προσωρινό- τέλος και ο ίδιος ο Alan Moore έχει γράψει μερικές από τις πιο δημοφιλείς ιστορίες του “είδους”, όπως το Watchmen ή το V for Vendetta. Ωστόσο, ελάχιστες είναι οι φορές που βλέπουμε το μετά, πως η ανθρωπότητα εξελίχθηκε από κάποια ολική καταστροφή ή μια πολιτική εξέγερση, ποιά μορφή πήρε η νέα κοινωνία.
Η καινοτομία, λοιπόν, του Miracleman -ή τέλος πάντων μια από τις καινοτομίες του- είναι πως στο τελευταίο τεύχος επιχειρεί να δώσει σάρκα και οστά στο νέο κόσμο που χτίζεται μετά την καταστροφή του προηγούμενου τεύχους, έναν νέο κόσμο που διαμορφώθηκε στα πρότυπα των Υπεράνθρωπων εμπνευστών του.
Το σχέδιο παύει να είναι αποκρουστικό και αιχμηρό, όπως στο προηγούμενο τεύχος και οι χαρακτήρες απεικονίζονται με την απαλότητα που αντιστοιχεί σε υπάρξεις που αγγίζουν την τελειότητα και ετοιμάζονται να στήσουν έναν κόσμο, αφού πρώτα κάνουν έρωτα πετώντας στον ουρανό.
Με το γνώριμο πλέον περιγραφικό στυλ αφήγησης που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος του κόμικ και καταφέρνει να συμπυκνώνει πλήθος ιδεών μέσα σε μερικές μόλις σελίδες, ο Moore περιγράφει μια σχεδόν αναρχική ουτοπία, όπου τα πυρηνικά όπλα και το χρήμα είναι παρελθόν και οι άνθρωποι μπορούν να αξιοποιήσουν συναινετικά την τεχνολογία του Gargunza προκειμένου να αποκτήσουν θεϊκή υπόσταση.
Ωστόσο, δεν μένει εκεί, δεν επαναπαύεται στην παρουσίαση μιας τέλειας κοινωνίας, αλλά παρουσιάζει και διάφορα προβλήματα που προκύπτουν. Για παράδειγμα, η ύπαρξη θεών προφανώς έχει προκαλέσει διάφορες αντιδράσεις από τις οργανωμένες θρησκείες, οι οποίες πλέον έχουν αφήσει στην άκρη της επιμέρους διαφωνίες τους, σχηματίζοντας ένα κοινό μέτωπο ενάντια στους Υπερανθρώπους.
Σημαντικότερα, όμως, υπογραμμίζει ότι αυτή η ουτοπία δεν φαντάζει ιδανική για όλους, αφού αρκετοί είναι εκείνοι που νιώθουν την ανθρώπινη φύση τους να μην έχει θέση σε έναν κόσμο που πρακτικά η ευγονική έχει κυριαρχήσει. Μια τέτοια περίπτωση είναι και εκείνη της Liz, της πρώην γυναίκας του Miracleman, η οποία αντιμετωπίζει με φόβο τη νέα κοινωνία που βλέπει να αναδύεται, προκαλώντας υπαρξιακά ερωτήματα στον Miracleman, αναρωτώμενος πως είναι δυνατόν κάποιος να έχει τη δυνατότητα να αγγίξει την τελειότητα και να επιλέγει την ατελή ανθρώπινη φύση.
Απ’ όσο ξέρω, αλλά δίχως να έχω διαβάσει, η συνέχεια της ιστορίας, την οποία ανέλαβε ο Neil Gaiman, παρουσιάζει την προαναφερθείσα ουτοπία μέσα από τα μάτια απλών ανθρώπων, κάτι που προσωπικά βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον και αργά ή γρήγορα θα επιχειρήσω να διαβάσω.
Επίλογος
Το πιθανότερο είναι ότι η ανάγνωση του Miracleman να μην προηγηθεί των πιο γνωστών ιστοριών του Moore. Έτσι, θα διαπιστώσει κανείς αρκετές ομοιότητες και επαναλαμβανόμενα μοτίβα με μετέπειτα κυκλοφορίες της καριέρας του. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να αναιρέσει σε καμιά περίπτωση την αξία του συγκεκριμένου κόμικ, αφού αποτελεί σημείο τομής στην ιστορία του μέσου και του είδους στο οποίο ανήκει.
Μπορεί να ακολούθησαν και άλλες ρεαλιστικές ιστορίες με υπερήρωες, αλλά σπάνια ο ρεαλισμός άγγιξε αυτά τα επίπεδα – όχι μόνο βίας, αλλά και πιο καθημερινών σκηνών, όπως η γέννηση ενός βρέφους ή η έκφραση συναισθημάτων μέσω του χορού.
Βέβαια, δεν γίνεται να αγνοηθούν και οι φανερές ελλείψεις του κόμικ. Η αφήγηση συχνά γίνεται αναίτια απαιτητική, η ιστορία είναι πολύ πιο απλή συγκριτικά με άλλες δουλειές του Moore, ενώ το σχέδιο… Ας περιοριστούμε στο ότι σπάνια τα κόμικς του συγγραφέα συνοδεύτηκαν από τόσο άνιση σχεδιαστική προσέγγιση. Οι κακές στιγμές είναι τραγικές, αλλά οι καλές στιγμές είναι πραγματικά πανέμορφες, αναδεικνύοντας το σενάριο.
Εν τέλει, πρόκειται για μια ατελή ιστορία με πρωταγωνιστή ένα τέλειο Ον και σίγουρα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές μιας καριέρας που είναι γεμάτη από αυτές. Ατελές και πρωτοποριακό, άνοιξε το δρόμο για τη συνέχεια του είδους, ενώ ακόμα και σήμερα μερικές ιδέες του παραμένουν φρέσκες για ένα είδος που έχει καταλήξει να λειτουργεί ως διαφημιστικό για τις κινηματογραφικές μεταφορές.
Κάπου εδώ ολοκληρώνεται η ανασκόπηση του Miracleman, επομένως εμείς ανανεώνουμε το ραντεβού μας σε έναν μήνα, όπου θα μιλήσουμε για το A Small Killing.
